Đảm bảo ổn định đời sống Nhân dân vùng tái định cư các công trình thuỷ điện Quốc gia trên địa bàn tỉnh

Thực hiện quy hoạch vùng tái định cư, tỉnh Lai Châu có 35 khu, 110 điểm tái định cư trên địa bàn 8 huyện, thành phố, 34 xã, phường, thị trấn. Trong đó, thủy điện Sơn La có 15 khu, 38 điểm trên địa bàn 5 huyện, thành phố, 15 xã, phường, thị trấn; thủy điện Lai Châu có 8 khu, 17 điểm trên địa bàn 2 huyện; thủy điện Huội Quảng có 2 khu, 11 điểm trên địa bàn 2 xã của huyện Than Uyên và thủy điện Bản Chát có 10 khu, 44 điểm trên địa bàn 2 huyện. Có tất cả 8.954 hộ/45.900 khẩu phải di chuyển, bố trí nơi ở mới, trong đó tái định cư tập trung 8.281 hộ, tái định cư xen ghép, tự nguyện 673 hộ.

Qua quá trình giám sát của Ban giám sát (Hội đồng Nhân dân tỉnh) cho thấy, về cơ bản các khu, điểm tái định cư được quy hoạch đảm bảo các điều kiện về sinh hoạt và sản xuất cho Nhân dân, phù hợp với phong tục, tập quán của đồng bào các dân tộc; quy hoạch đã gắn với phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng nông thôn mới. Công tác di chuyển dân đến các khu, điểm tái định cư được triển khai đồng bộ, đáp ứng yêu cầu kế hoạch, tiến độ đề ra, đảm bảo an toàn về người và tài sản trong quá trình di chuyển.

Việc đầu tư cơ sở hạ tầng tại các khu, điểm tái định cư được đầu tư xây dựng khá đồng bộ, tạo điều kiện cho Nhân dân tái định cư phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo và xây dựng nông thôn mới. Các công trình hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng cơ bản đã phát huy hiệu quả, phục vụ ổn định đời sống Nhân dân. Đến nay, đã có 945 công trình theo quy hoạch được duyệt trong đó đã hoàn thành 908 công trình; đang thi công 18 công trình, 19 công trình không thực hiện.

Các chế độ chính sách đã được phê duyệt và thực hiện như: Bồi thường nơi đi, nơi đến về đất và các loại tài sản, cây cối, hoa màu các loại; hỗ trợ các phương án về đất ở, đất sản xuất, hỗ trợ làm nhà, hỗ trợ đời sống, hỗ trợ sản xuất, hỗ trợ di chuyển, hỗ trợ gạo cứu đói giáp hạt được thực hiện đảm bảo công khai và chi trả cho Nhân dân theo quy định. Chỉ tính riêng tổng kinh phí đền bù, hỗ trợ là 3.693.067 triệu đồng cho 10.302 hộ tái định cư, trong đó thủy điện Sơn La 881.325 triệu; thủy điện Lai Châu 939.163 triệu đồng; thủy điện Huội Quảng 306.785 triệu đồng và thủy điện Bản Chát 1.565.794 triệu đồng. Về cơ bản, Nhân dân vùng tái định cư đã sử dụng số kinh phí hỗ trợ hợp lý, tập trung vào ổn định đời sống, phát triển sản xuất ở nơi ở mới.

Việc cấp đất ở và hỗ trợ xây dựng nhà cho các hộ tái định cư cũng được thực hiện đảm bảo về diện tích, phù hợp với nhu cầu sinh hoạt và làm nhà ở; việc hỗ trợ kinh phí làm nhà và công trình phụ trợ được thực hiện đúng quy định. Đại đa số các hộ tái định cư đều có nhà ở khang trang, tốt và đẹp hơn nơi ở cũ. Đã có 8.360 hộ được cấp đất ở; 8.553 hộ được hỗ trợ xây dựng nhà ở; 7.842 hộ có đất ở được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (bằng 93,7% tổng số hộ được giao đất).

Tại các khu, điểm tái định cư, cơ sở hạ tầng về giáo dục, văn hóa và y tế được đầu tư đồng bộ, khang trang. Hệ thống trường, lớp đáp ứng được công tác dạy và học, chất lượng giáo dục hai mặt từng bước được nâng lên; công tác phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi, phổ cập giáo dục trung học cơ sở, phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi được duy trì. Tỷ lệ huy động học sinh ra lớp đạt 95,8%, trong đó thủy điện Sơn La 97,1%, Lai Châu 94,7%, Huội Quảng 100%, Bản Chát 93%. Công tác văn hóa, xã hội được quan tâm, hệ thống các nhà văn hóa, trang thiết bị được đầu tư đáp ứng sinh hoạt của Nhân dân; tỷ lệ Nhân dân tham gia Bảo hiểm y tế đạt 88,1%... Tình hình an ninh, trật tự an toàn xã hội, công tác dân tộc, tôn giáo trên địa bàn vùng tái định cư cơ bản ổn định, đồng bào các dân tộc trong vùng đoàn kết, giúp nhau phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới. Tại một số khu, điểm tái định cư, các tổ tự quản đã phát huy tốt vai trò, trách nhiệm trong việc đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn; các ý kiến, kiến nghị của Nhân dân cơ bản được chính quyền các cấp quan tâm giải quyết.

Được đảm bảo về điều kiện cơ sở, hạ tầng, cuộc sống của người dân vùng tái định cư đã dần ổn định, bà con từng bước chuyển đổi phương thức canh tác, sản xuất để phát triển kinh tế; thu nhập bình quân đầu người từng bước được nâng lên, số hộ khá ngày một tăng, hộ nghèo giảm; đã hình thành nhiều cụm dân cư mới tập trung, từ đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội cho Nhân dân tái định cư và Nhân dân sở tại.

Tuy nhiên, đời sống và thu nhập của Nhân dân ở một số khu, điểm tái định cư hiện nay và về lâu dài chưa đảm bảo tính bền vững, đất sản xuất được cấp chưa đủ định mức tối thiểu cho một hộ, công tác dạy nghề, chuyển đổi phương thức sản xuất cho Nhân dân hiệu quả thấp. Việc hỗ trợ chuyển đổi mô hình sản xuất cho người dân vùng tái định cư đến nay còn chậm; một số mô hình như trồng cây ăn quả, chăn nuôi gia súc, gia cầm tuy đã được triển khai thực hiện, nhưng hiệu quả kinh tế còn thấp, thu nhập chưa cao, tỷ lệ hộ nghèo một số điểm tái định cư còn ở mức cao.

Từ những thực tế đó, để đảm bảo ổn định cuộc sống cho người dân vùng tái định cư các công trình thủy điện tại địa bàn, UBND tỉnh Lai Châu sẽ tiếp tục kiến nghị với Chính phủ sớm phê duyệt Đề án “Ổn định dân cư, phát triển kinh tế - xã hội vùng tái định cư thủy điện Sơn La”; phê duyệt điều chỉnh, bổ sung Quy hoạch tổng thể di dân, tái định cư thủy điện Lai Châu; phê duyệt Đề án “Ổn định dân cư, phát triển kinh tế - xã hội vùng tái định cư thủy điện Huội Quảng, Bản Chát”. Mặt khác sẽ bố trí, lồng ghép các nguồn vốn hỗ trợ nâng cấp, sửa chữa các công trình bị hư hỏng, xuống cấp trong quá trình quản lý, sử dụng; có chính sách hỗ trợ lệ phí và thuế khi chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho Nhân dân tái định cư tự lo đất sản xuất.../.