TOÀN CẢNH: Hội nghị toàn quốc sắp xếp, đổi mới DNNN

17.20': Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc phát biểu kết luận hội nghị:

Sắp xếp, tái cơ cấu, cổ phần hóa DNNN là nhiệm vụ chính trị quan trọng, đột xuất của năm 2017 của tất cả cán bộ, đảng viên, bởi vì chúng ta đã có nhiều chủ trương của Trung ương, của Quốc hội, của Chính phủ nhưng chúng ta làm chưa được bao nhiêu, kể cả thoái vốn, kể cả cổ phần hóa và sắp xếp lại. Như con số trong báo cáo của Ban Đổi mới DNNN đã nêu, chúng ta mới thoái vốn 5 lĩnh vực, mới đạt 42%, tức là còn 58% chưa thoái vốn và chúng ta mới cổ phần hóa số vốn được 8%, tức là còn 92% là hoàn toàn vốn Nhà nước trong DNNN. Số lượng DNNN có thể giảm đi nhưng tỉ lệ cổ phần hóa rất thấp. Tức là cơ bản chúng ta chưa làm được bao nhiêu, vẫn rất nhỏ lẻ, rất ít, chưa thay đổi được cơ cấu của DN để quản trị tốt hơn. Tuy nhiên, chúng tôi cũng phải nói về thành quả như đã nêu, ví dụ như giảm số lượng DN. Chúng ta cũng thấy rất đáng mừng là  từ quá trình cổ phần hóa, sắp xếp lại DNNN thời gian qua, chúng ta đã có thể rút ra một số kinh nghiệm trong chỉ đạo, kinh nghiệm trong thể chế, nhiều năm mới rút được kinh nghiệm, những bài học các đồng chí ạ.

Theo số liệu của Bộ Tài chính, với 350 DN đã cổ phần hóa năm 2015, kết quả lợi nhuận trước thuế tăng 49%, nộp ngân sách tăng 27%, vốn điều lệ tăng 72 %, tổng tài sản tăng 39%, doanh thu tăng 29%, thu nhập người lao động tăng 33%…

Rồi có những DN sau khi sắp xếp, tái cơ cấu lại, cổ phần hóa, phát triển rất tốt. Tôi nói ví dụ tái cơ cấu rất thành công như VNPT, Vinamilk, hay Vinatex.

Chúng ta cứ ngại, chúng ta không làm, chúng ta cứ để mãi như vậy thì chúng ta không bao giờ cổ phần hóa, không bao giờ sắp xếp lại được DNNN. Tôi nói số liệu này để rút ra bài học kinh nghiệm là cần sắp xếp lại, cần phải cổ phần hóa DNNN đúng lộ trình, đúng cách làm để thay đổi quản trị DN, môi trường lành mạnh minh bạch, công bằng và tạo điều kiện cho DN tư nhân cùng phát triển mạnh mẽ. Và điều đặc biệt hơn là công tác cổ phần hóa và tái cơ cấu góp phần phòng chống tham nhũng vì có nhiều cổ đông cùng giám sát vốn. Cho nên, qua quá trình cổ phần hóa có thể rút ra nhiều kinh nghiệm, bài học tốt để tiếp tục làm mạnh mẽ hơn trong thời gian tới.

Điều nữa tôi muốn nói là nhiệm vụ chính trị là gì? Tài sản và vốn ở DNNN của chúng ta là hơn 5 triệu tỉ đồng Việt Nam, trong khi tỉ lệ nợ công còn cao, cần huy động vốn xã hội vào đầu tư. Chúng ta cần vốn để làm nhiều việc khác, nhất là làm những công trình hạ tầng quan trọng, giảm nợ công xuống thông qua huy động vốn xã hội.

Nguyên nhân vì sao có những sự chậm trễ như vậy? Có nguyên nhân khách quan, có nguyên nhân chủ quan. Nguyên nhân khách quan mà chúng ta đang nói là vướng mắc về thể chế, về cách làm. Nhưng bên cạnh đó, cũng có một số nguyên nhân chủ quan.

Thứ nhất, cái vướng mắc lớn nhất là lợi ích và động lực. Lợi ích cục bộ chính là rào cản lớn đối với tiến trình cổ phần hóa, chưa tạo được động lực thực sự để đẩy mạnh cổ phần hóa, thoái vốn.

Thứ hai, đề án chúng ta xây dựng đã chậm, nhưng duyệt cũng chậm, rồi sự phối hợp giữa các bộ, ban, ngành trong cổ phần hóa, hoàn thiện thể chế, rồi một số chính sách chưa chặt chẽ, chưa ăn ý, chưa kịp thời.

Năng lực quản lý điều hành của cán bộ DNNN chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn đòi hỏi.

Công tác kiểm tra, giám sát, kiểm soát nội bộ, đánh giá đối với DNNN chưa có hiệu quả, còn hình thức, chưa minh bạch giữa nhiệm vụ chính trị với nhiệm vụ sản xuất kinh doanh. Anh có chi phí rất lớn, quản lý đất đai rất lớn, tư liệu sản xuất của Nhà nước rất lớn nhưng hiệu quả còn kém, chưa đánh giá hết được.

Một nguyên nhân nữa cũng thuộc về Nhà nước mà chúng ta thấy là mô hình, tổ chức, cơ chế thực hiện chức năng chủ sở hữu Nhà nước còn phân tán, thiếu chuyên nghiệp, phối hợp giữa các cơ quan chức năng còn nhiều vướng mắc, lúng túng.

Bây giờ, tôi nêu 3 yêu cầu lớn về tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước như sau:

Thứ nhất, cần tạo động lực mạnh mẽ thúc đẩy cổ phần hóa và tạo môi trường cạnh tranh, cả thị trường đầu vào và đầu ra trong hoạt động của DNNN. Sự yếu kém của DNNN là bởi lãnh đạo DNNN không phải là chủ sở hữu thật nên ít có động lực cao độ để làm việc hiệu quả và cũng không bị giám sát chặt chẽ bởi chủ sở hữu hay thị trường như trường hợp doanh nghiệp tư nhân. DNNN thường hoạt động trong môi trường ít cạnh tranh, cả thị trường đầu vào và đầu ra.

Thứ hai, khu vực DNNN phải nhỏ đi, từng DNNN phải mạnh nhưng hiệu quả phải cao hơn. Vốn Nhà nước phải phát huy tác dụng tốt hơn.

Thứ ba, phải tái cơ cấu DNNN, giải phóng nguồn lực, để tăng trưởng kinh tế nhanh, bền vững hơn. Cái gì tư nhân làm tốt, thị trường làm tốt thì Nhà nước sẽ rút dần ra, còn những lĩnh vực cần có vai trò của Nhà nước thì phải tính toán quản lý cho minh bạch, hiệu quả hơn. Nhà nước phải nắm tỉ lệ cao hơn trong các lĩnh vực như quốc phòng, điện lực, lương thực… Để điều hành chính sách tiền tệ, ngân hàng thương mại nhà nước phải nắm tỉ lệ cao hơn. Tôi lấy ví dụ như thế. Những cái khác không phải cân đối quan trọng của kinh tế, xã hội thì tư nhân có thể làm, chúng ta hoan nghênh.

Trong giai đoạn 2016-2020, tôi nêu 3 nhóm nhiệm vụ sau để các đồng chí triển khai:

Thứ nhất là chuẩn bị cổ phần hóa, có mấy việc như sau: Phải xác định lĩnh vực nào Nhà nước cần nắm giữ, lĩnh vực nào Nhà nước cần rút ra. Quan điểm chỉ đạo là, lĩnh vực công ích và một số lĩnh vực thất bại thị trường, tức là lĩnh vực không ai làm hoặc độc quyền tự nhiên… thì Nhà nước nắm giữ và có vai trò chi phối. Những lĩnh vực còn lại, Nhà nước cần rút ra theo tỉ lệ phù hợp hoặc 100% để thị trường phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn. Trên cơ sở các lĩnh vực này, phải xác định danh mục doanh nghiệp nào Nhà nước cần nắm giữ 100%, Nhà nước cần chi phối hay Nhà nước cần thoái vốn hoàn toàn.

Phải lành mạnh hóa hoạt động của doanh nghiệp, giải quyết tốt những vướng mắc, mâu thuẫn có thể là rào cản đối với tiến trình cổ phần hóa. Giao trách nhiệm cá nhân cho lãnh đạo từng bộ, ngành, địa phương phải thực hiện được lộ trình như trên trong quá trình chuẩn bị cổ phần hóa. Tôi xin nói lại bộ nào, chủ tịch, tổng giám đốc tập đoàn nào không làm, làm chậm và làm thất thoát thì phải xử lý.

Nhóm nhiệm vụ thứ hai là trong cổ phần hóa. Trong quá trình sắp xếp cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước, mục tiêu quan trọng nhất là phải bảo đảm lợi ích cao nhất cho Nhà nước, nghĩa là bán đúng giá trị thị trường thời điểm bán. Để thực hiện mục tiêu này, cần mời tư vấn quốc tế và trong nước có uy tín, trình độ tham gia vào quá trình này. Và các doanh nghiệp, tập đoàn, tổng công ty cần có cơ chế đột phá trong quy định thuê tư vấn, xác định giá trị doanh nghiệp, xử lý công nợ, phương thức chào bán theo hướng đem lại lợi ích cao nhất cho Nhà nước, kể cả thương hiệu.

Hoàn thiện quy định nhằm nâng cao chất lượng và trách nhiệm của tổ chức tư vấn trong việc xác định giá trị vốn, tài sản Nhà nước tại doanh nghiệp để cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước, kể cả việc thuê tư vấn quốc tế. Sửa đổi, bổ sung quy định để mở rộng thêm các phương thức thoái vốn khác như đấu giá thông thường, hoặc bán cả lô vốn Nhà nước tại công ty đại chúng niêm yết nhưng không thấp hơn biên độ giá giao dịch tại thời điểm bán, quy định về định giá khởi điểm đối với phần vốn Nhà nước trước khi tổ chức bán theo phương thức giao dịch khớp lệnh trên sàn niêm yết. Ban hành quy định về bán toàn bộ doanh nghiệp nhà nước, bao gồm cả tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước; quy định về xử lý đất đai đối với các doanh nghiệp quản lý nhiều đất đai ở những vị trí có lợi thế thương mại cao.

Như đồng chí Vương Đình Huệ và đại diện Bộ Công Thương có nêu, yêu cầu DNNN cổ phần hóa phải niêm yết trong thời hạn 1 năm kể từ ngày phát hành cổ phiếu lần đầu. Ý là phải công khai, minh bạch, chống lợi ích nhóm. Mù mờ là không được. Hôm nay hoan nghênh Bộ Công Thương là Sabeco đã lên sàn. Chúng ta để thất thoát tài sản Nhà nước là có lỗi với nhân dân, với đất nước.

Đi liền với đó, trong quá trình cổ phần hóa phải tăng cường kiểm tra thành tra, giám sát, kiểm toán để không thất thoát vốn doanh nghiệp nhà nước. Có cơ chế phù hợp để thu hút các nhà đầu tư chiến lược, có năng lực, giảm tỉ lệ sở hữu Nhà nước xuống mức đủ để thay đổi quản trị doanh nghiệp một cách thực chất, quy định trách nhiệm thực hiện cam kết của cổ đông chiến lược. Một số đồng chí có nói nếu nắm giữ vốn Nhà nước dưới 49% thì bán luôn, nắm thì phải nắm cao.

Nhóm nhiệm vụ thứ ba là quản trị sau cổ phần hóa. Việc đổi mới nâng cao hiệu quả DNNN mà Nhà nước nắm giữ 100% hoặc giữ cổ phần chi phối, DNNN hoạt động không hiệu quả, không quản lý được vì phải thực hiện nhiều mục tiêu đan xem, thậm chí mâu thuẫn nhau. Vì vậy cần làm rõ mục tiêu chính sách và mục tiêu kinh tế của mỗi doanh nghiệp trong thực hiện nhiệm vụ. Đó là căn cứ để doanh nghiệp nhà nước hoạt động và hạch toán, tức không nhập nhèm nhiệm vụ chính sách và kinh doanh.

Tôi xin nhấn mạnh một số ý về quản trị sau cổ phần hóa như sau.

Thứ nhất là xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả phù hợp trong mỗi nhóm DNNN thực hiện mục tiêu chính sách và mục tiêu kinh tế. Thứ hai là gắn cơ chế tuyển dụng, bổ nhiệm, bãi miễn, đãi ngộ cán bộ lãnh đạo doanh nghiệp và người lao động với kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh mà hệ thống đánh giá nói trên là căn cứ tham chiếu quan trọng. Thứ ba là áp dụng các nguyên tắc quản trị doanh nghiệp theo thông lệ quốc tế, hoàn thiện cơ chế kiểm soát, kiểm toán nội bộ, đặc biệt là kiểm soát rủi ro, tài chính, thiết lập hệ thống thông tin giám sát và quản lý doanh nghiệp; lập và công bố báo cáo tài chính hợp nhất theo quy định; thực hiện nghiêm chế độ giám sát tài chính, đánh giá hiệu quả hoạt động và công khai thông tin tài chính. Thứ tư là hoàn thiện quy trình thủ tục về đầu tư mua sắm, phân phối thu nhập, công tác cán bộ nếu Nhà nước nắm cổ phần chi phối. Thứ năm là thực hiện cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ, kiên quyết và xử lý các doanh nghiệp thua lỗ, các dự án đầu tư hiệu quả thấp theo cơ chế thị trường, tăng cường quản lý giám sát chặt chẽ việc vay nợ và sử dụng vốn vay của DNNN, nhất là vay nợ nước ngoài, hạn chế tối đa cấp bảo lãnh Chính phủ cho các khoản vay mới. Xử lý nghiêm minh, kịp thời các vi phạm pháp luật.

Từng doanh nghiệp đều phải có chiến lược phát triển của doanh nghiệp, không để sau khi cổ phần hóa, sắp xếp, bị teo tóp. Nếu để teo tóp là thất bại.

Về tổ chức thực hiện, tôi đề nghị một số ý như sau:

Đầu tiên, tôi đồng ý với các đồng chí là đứng về mặt nhà nước, các bộ, ngành, địa phương khẩn trương rà soát, hoàn thiện thể chế pháp luật liên quan đến cổ phần hóa, nhất là các nghị định, quyết định, các quy trình, thủ tục, các chế độ đối với người lao động để tháo gỡ rào cản, đẩy mạnh cổ phần hóa. Phần này thì Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Ban Chỉ đạo Đổi mới DNNN hoàn thiện gấp để trình Thủ tướng xem xét, ký ban hành. Phải công bố với dư luận rằng không phải Chính phủ cổ phần hóa bằng mọi giá, không phải Nhà nước bán hết, để tư nhân chi phối.

Tóm lại, thể chế mà Chính phủ sắp ban hành sẽ tháo gỡ cho các đồng chí.

Tiếp theo, về đề án thành lập cơ quan chuyên trách làm đại diện chủ sở hữu đối với DNNN và vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, trình Bộ Chính trị xem xét, quyết định.

Trình Thủ tướng Chính phủ ban hành chỉ thị về đẩy mạnh sắp xếp, đổi mới, tái cơ cấu DNNN giai đoạn 2016-2020, trong đó giao nhiệm vụ cụ thể cho các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn, tổng công ty nhà nước là những việc gì.

Tôi đề nghị các cấp, các ngành, 63 địa phương tiếp tục quán triệt sâu sắc các nghị quyết, kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, nghị quyết của Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về sắp xếp, đổi mới DNNN, xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển kinh tế-xã hội hằng năm, 5 năm. Tôi đề nghị sau Chỉ thị của Thủ tướng thì các Bộ trưởng, các Chủ tịch UBND, các chủ tịch, tổng giám đốc các tập đoàn, tổng công ty nhà nước phải có một chương trình hành động, kế hoạch cụ thể để triển khai thực hiện.

Các Bộ: Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Lao động-Thương binh và Xã hội, Nội vụ, Tư pháp, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và Ban Chỉ đạo Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước trong việc chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn, xử lý vướng mắc trong quá trình thực hiện.

Sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan đến tổ chức, hoạt động của DNNN cho phù hợp với các luật mới được ban hành (Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp) và yêu cầu thực tiễn đề ra.

Các cơ quan, cá nhân được giao thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu đối với vốn, tài sản nhà nước tại doanh nghiệp và các DNNN phải thực hiện công khai, minh bạch, đúng pháp luật trong đầu tư, quản lý tài chính, mua sắm, phân phối thu nhập, công tác cán bộ, cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước và tái cơ cấu.

Chủ tịch Hội đồng thành viên, Chủ tịch công ty, Tổng giám đốc, Giám đốc tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước và DNNN xây dựng kế hoạch, lộ trình tổ chức triển khai thực hiện sắp xếp, đổi mới, tái cơ cấu DNNN theo phương án đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Định kỳ hằng quý, báo cáo tình hình thực hiện về Bộ Tài chính và Ban Chỉ đạo Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp; đến các cơ quan chức năng về những vướng mắc, khó khăn phát sinh trong quá trình thực hiện.

Nhân đây, tôi nói với các đồng chí một lần nữa rằng đến nay, ta vẫn còn gần 100 tập đoàn, tổng công ty nhà nước lớn, chiếm giá trị từ 70-100% vốn Nhà nước. Chúng ta phải tăng cường quản lý tốt nhất, đừng để “sân trước, sân sau”.

Để sắp xếp, cơ cấu lại, cổ phần hóa DNNN hiệu quả đòi hỏi nhiều yếu tố đồng bộ trong nền kinh tế, đó là môi trường kinh tế vĩ mô ổn định, khung pháp lý rõ ràng, minh bạch, tăng trưởng kinh tế khởi sắc với tốc độ nhanh, môi trường đầu tư thuận lợi, môi trường cạnh tranh bình đẳng, niềm tin thị trường mạnh mẽ... Những ý này thuộc về vĩ mô, Chính phủ xin ghi nhận và cố gắng làm hết sức mình để ổn định kinh tế vĩ mô, niềm tin thị trường tốt hơn. Nhân đây tôi cũng xin nói về tin đổi tiền là thất thiệt, có ý đồ xấu. Xã hội chúng ta cần lên án mạnh mẽ để ổn định kinh tế vĩ mô. Tôi giao Bộ Công an cũng như một số đơn vị chức năng điều tra, tìm ra thủ phạm, những kẻ phao tin đồn nhảm, làm ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, kinh tế vĩ mô của nước ta.

Kết thúc hội nghị hôm nay, tôi mong rằng các đồng chí sẽ nhận thức đầy đủ nội dung quan trọng này để sắp xếp, cổ phần hóa DNNN tốt hơn, theo đúng lộ trình đã được duyệt.

- Từ 14.50'-17.20': Đại diện các bộ ngành, tập đoàn, tổng công ty, địa phương phát biểu ý kiến. 

Tạo "sân chơi" bình đẳng, minh bạch

Đại diện Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) phát biểu về các nội dung: Tình hình hoạt động của SCIC, quá trình triển khai thoái vốn tại các doanh nghiệp,... 

Đại diện SCIC kiến nghị về tạo lập môi trường để DNNN hoạt động kinh doanh, cạnh tranh bình đẳng với các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác; cho phép DNNN được làm những việc mà pháp luật không cấm. 

Đặc biệt, khi xem xét, đánh giá tính hiệu quả của DNNN, các cơ quan thanh tra, kiểm tra, kiểm toán cần đánh giá tổng thể các hoạt động của DNNN (có hoạt động hiệu quả, có rủi ro) để bảo đảm cho người đứng đầu DNNN tăng tính năng động, quyết đoán, nắm bắt kịp thời các cơ hội trong sản xuất kinh doanh. 

Khi IPO lần đầu, cần bán lượng cổ phần đủ lớn để thu hút cổ đông chiến lược, qua đó có thể thay đổi cơ cấu quản trị của doanh nghiêp. Sau cổ phần hóa, doanh nghiệp cần nhanh chóng niêm yết, giao dịch cổ phiếu trên thị trường chứng khoán,...

Về công tác cán bộ tại DNNN, đại diện SCIC đề nghị cần có quy trình hiệu quả để bảo đảm lựa chọn được người đủ năng lực, phẩm chất,... để lãnh đạo, vận hành hiệu quả doanh nghiệp.

Cổ phần hóa chậm vì "muốn làm ông chủ giả cho khỏe"?

Ông Trần Quang Nghị, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dệt May, chia sẻ kinh nghiệm về cổ phần hóa ông Nghị nhấn mạnh sự quyết liệt chủ quan và trách nhiệm của người lãnh đạo doanh nghiệp trong tiến hành cổ phần hóa. 

Theo ông, việc cổ phần hóa chậm là do tâm lý người đứng đầu DNNN muốn "làm ông chủ giả", sài vốn Nhà nước,... khỏe hơn ông chủ thật bỏ tiền ra để kinh doanh", bởi chỉ cần bảo toàn vốn là được. Do vậy không cần phải đẩy nhanh cổ phần hóa để "chiến đấu" với thương trường...

Ông Nghị cho rằng khi tiến hành cổ phần hóa các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước, nếu cổ phần hóa từ công ty mẹ trước, công ty con sau tiến độ sẽ nhanh hơn... Tuy nhiên, khi bán phải xác định rõ các nhà đầu tư chiến lược, tâm huyết với ngành, phải đầu tư bằng cả khối óc và trái tim, không đầu tư lướt sóng,... có vậy doanh nghiệp sau cổ phần hóa mới phát triển bền vững và bảo vệ quyền lợi của người lao động.

Bên cạnh đó, để bảo đảm cao nhất lợi ích của Nhà nước khi bán cổ phần, ông Nghị cũng ví von, khi bán một cái nhà, phải chống thấm, chống dột, chỉnh trang để cái nhà đẹp hơn và bán được với giá cao nhất. Tuy nhiên, thực tiễn lại có DN khi bán lại "làm cái nhà xấu đi" để bán  giá thấp cho nhóm lợi ích... Do vậy cần có sự giám sát chặt chẽ, hợp lý để bảo đảm lợi ích cao nhất của Nhà nước khi bán cổ phần.

Mặt khác, cần tạo cơ chế chính sách mới để doanh nghiệp "bớt báo cáo", "chạy với tốc độ cao hơn nữa", trong quá trình cổ phần hóa...

Đại diện TPHCM phát biểu

Nếu không cần thiết thì nên bán 100%

- Đại diện Tập đoàn Điện lực Việt Nam báo cáo một số nội dung: Thoái vốn tại doanh nghiệp ngoài ngành; sắp xếp, tái cấu trúc Tập đoàn; tiến độ triển khai cổ phần hóa một số tổng công ty phát điện;.... Đồng thời trình bày một số khó khăn, vướng mắc khi cổ phần hóa như: Do vướng mắc về quy định làm cho việc chọn tư vấn có năng lực gặp khó khăn; đề nghị sửa đổi một số quy định trong Nghị định 59 và Nghị định 116; đề nghị sớm ban hành Nghị định thay thế Nghị định 99,...

Sau phần phát biểu của đại diện EVN, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh: Khi cổ phần EVN, các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực truyền tải điện thì Nhà nước nắm 100%. Trong lĩnh vực phát điện, Nhà nước chỉ nắm một số nhà máy thủy điện lớn, có tính chất đại sự, liên quan đến an ninh, quốc phòng như Sơn La, Lai Châu,... còn lại cần đẩy mạnh cổ phần hóa.

- Đại diện thành phố Hà Nội phát biểu về tiến độ cổ phần hóa một số doanh nghiệp trực thuộc, đồng thời đề xuất 4 nội dung: Những doanh nghiệp nào Nhà nước không cần nắm giữ thì khi cổ phần hóa nên bán toàn bộ 100% vốn; đề nghị sớm sửa đổi một số quy định hiện hành về cổ phần hóa, tiêu chí phân loại DNNN; khi cổ phần hóa cần có chế độ đãi ngộ phù hợp đối với người lao động muốn nghỉ hưu trước tuổi...

- Đại diện TPHCM phát biểu một số ý kiến liên quan đến công tác cổ phần hóa giai đoạn 2011-2015 của thành phố. Về sắp xếp DNNN giai đoạn 2016-2020, TPHCM sẽ cố gắng hoàn thành nhiệm vụ đặt ra, chỉ đạo các doanh nghiệp thoái hết vốn ngoài ngành, tập trung vào các ngành kinh doanh chính;... TPHCM đề xuất một số nội dung: Đề nghị sớm phê duyệt danh mục doanh nghiệp cổ phần hóa; đề nghị sớm  có hướng dẫn về xác định giá trị lợi thế, xác định giá trị thương hiệu khi cổ phần hóa;... 

- Đại diện tỉnh Đắk Lắk phát biểu một số nội dung về cổ phần hóa, sắp xếp lại các công ty lâm nghiệp, nông nghiệp, doanh nghiệp công ích,.. tại địa phương, đồng thời nêu một số khó khăn khi tiến hành cổ phần hóa như: Xác định tiêu chí cổ đông chiến lược; vấn đề đất đai khi tiến hành cổ phần hóa những doanh nghiệp có 2 chủ sở hữu là Tổng công ty và địa phương; chế độ đối với lao động là người dân tộc thiểu số khi sắp xếp doanh nghiệp; kinh phí giải quyết các vấn đề liên quan đến đo đạc, thống kê đất đai khi cổ phần hóa... 

- Đại diện các Bộ: Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, NN&PTNT, Công Thương... tham luận một số ý kiến về tiến độ cổ phần hóa, sắp xếp lại các doanh nghiệp trực thuộc; hoàn thiện đề án tái cơ cấu giai đoạn tới, phê duyệt danh mục doanh nghiệp cổ phần hóa; chế tài trong công tác cán bộ; quy định rõ thời hạn niêm yết công khai trên thị trường; quy định chế tài mạnh để các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp chấp hành nghiêm quy định về báo cáo; giải pháp gỡ vướng trong cổ phần hóa lại các công ty thủy nông; tiến độ, giải pháp tiến hành cổ phần hóa các Tổng công ty lương thực; giải quyết vấn đề đất đai của các công ty lâm nghiệp khi cổ phần hóa; hướng dẫn xác định giá trị thương quyền của đất đai; cho phép bán cổ phần theo lô đối với một số doanh nghiệp; giải pháp bảo vệ lợi ích của người lao động khi cổ phần hóa; cổ phần hóa, sắp xếp lại các đơn vị sự nghiệp công lập;... nhằm đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa trong thời gian tới.

Thủ tướng chủ trì Hội nghị. Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Quyết liệt triển khai tái cơ cấu DNNN

-14.15': Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Chỉ đạo đổi mới và Phát triển doanh nghiệp Lê Mạnh Hà trình bày tóm tắt báo cáo tổng kết công tác sắp xếp, đổi mới DNNN giai đoạn 2011- 2015 và nhiệm vụ, giải pháp giai đoạn 2016-2020.

Về ban hành cơ chế chính sách, trong giai đoạn 2011 - 2015, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 69 Nghị định, Nghị quyết, Quyết định, Chỉ thị. Trong đó có 21 văn bản về đổi mới tổ chức, quản lý hoạt động của DNNN; 34 văn bản về sắp xếp, tái cơ cấu, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp; 14 Điều lệ tổ chức, hoạt động của các tập đoàn kinh tế, tổng công ty Nhà nước. Các Bộ đã ban hành 15 Thông tư hướng dẫn thực hiện các cơ chế, chính sách.

Thực hiện Đề án tổng thể sắp xếp, đổi mới DNNN trực thuộc đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty Nhà nước đã sắp xếp được 591 doanh nghiệp (về số lượng doanh nghiệp đạt 96% kế hoạch); trong đó: cổ phần hóa 499 doanh nghiệp và bộ phận doanh nghiệp (đạt 96,3% kế hoạch), sáp nhập, hợp nhất 48 doanh nghiệp, giải thể 17 doanh nghiệp, phá sản 8 doanh nghiệp, bán, giao: 10 doanh nghiệp, chuyển thành công ty TNHH nhiều thành viên 8 doanh nghiệp. 

Các đơn vị đạt kết quả cao là các Bộ: Giao thông vận tải, VHTT&DL, NN&PTNT; các Tổng công ty: Hàng hải, Đường sắt; các địa phương: Bình Định, Đồng Nai, Hà Nội, TPHCM, Hải Dương, Khánh Hòa, Lào Cai, Nghệ An, Thanh Hóa, Thái Bình.

Với kết quả sắp xếp 5 năm qua đã nâng tổng số DNNN đã sắp xếp từ trước tới nay là 5.950 doanh nghiệp, trong đó cổ phần hóa là 4.460 doanh nghiệp. Nếu tính thêm số DNNN sắp xếp trong 10 tháng đầu năm 2016 là 60 doanh nghiệp, trong đó cổ phần hóa là 48 doanh nghiệp thì đến nay tổng số DNNN sắp xếp lại là 6.010 doanh nghiệp, trong đó cổ phần hóa 4.508 doanh nghiệp.

Đến nay, sau 15 năm sắp xếp lại, DNNN đã giảm mạnh về số lượng, đặc biệt là những doanh nghiệp quy mô nhỏ, doanh nghiệp kém hiệu quả, doanh nghiệp ở các lĩnh vực Nhà nước không cần nắm giữ. Năm 2001 cả nước có khoảng 6.000 DNNN, dàn trải trên 60 ngành, lĩnh vực, đến năm 2011 có 1.369 DNNN thì đến hết tháng 10 năm 2016 chỉ còn 718 DNNN, tập trung vào 19 ngành, lĩnh vực. Đại bộ phận DNNN có quy mô vừa và lớn, giảm nhiều về số lượng nhưng năng lực và quy mô tăng lên. Mặc dù số lượng chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong khu vực doanh nghiệp (khoảng 0,67%) nhưng DNNN vẫn nộp ngân sách đáng kể, đóng góp lớn nhất vào GDP (DNNN 28,8%, ngoài Nhà nước 11,8%, FDI 17,9%). 

Tổng quát lại, giai đoạn 2011 - 2015, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty Nhà nước đã triển khai quyết liệt tái cơ cấu DNNN và đạt được những kết quả tích cực, cơ bản hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ và kế hoạch đề ra. Cơ chế, chính sách về đổi mới tổ chức, quản lý doanh nghiệp, về tái cơ cấu DNNN đã được ban hành khá đầy đủ, đồng bộ, tạo khung pháp lý thuận lợi để các DNNN hoạt động kinh doanh và tái cơ cấu. Tuy nhiên, một số cơ chế, chính sách liên quan đến sắp xếp, tái cơ cấu DNNN chưa được sửa đổi, bổ sung, ban hành kịp thời.

Sắp xếp, cổ phần hóa DNNN đạt kết quả tích cực, số doanh nghiệp sắp xếp đạt 96% kế hoạch, doanh nghiệp cổ phần hóa đạt 96,3% kế hoạch của cả 5 năm. Công tác cổ phần hóa doanh nghiệp đã góp phần hoàn thiện và phát triển thị trường vốn, đặc biệt là thị trường chứng khoán, tạo điều kiện cho doanh nghiệp sau khi cổ phần hóa huy động vốn, đổi mới phương thức quản lý, công nghệ, gắn kết người lao động, ổn định và phát triển trong xu thế hội nhập với kinh tế khu vực và kinh tế thế giới.

Việc bán đấu giá cổ phần công khai trên Sở Giao dịch chứng khoán, cung cấp cho thị trường chứng khoán một lượng hàng hóa chất lượng cao; góp phần mở rộng quy mô thị trường, thu hút các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài tham gia; tạo sự ổn định cho thị trường (chất lượng cổ phiếu niêm yết tăng lên), hạn chế tình trạng đầu cơ, chi phối giá cả chứng khoán trên thị trường (do số lượng doanh nghiệp nhiều, quy mô lớn). Bên cạnh đó, việc cổ phần hóa gắn với niêm yết (bán cổ phần lần đầu qua Sở GDCK, thực hiện đăng ký giao dịch và niêm yết đối với doanh nghiệp đủ  điều kiện niêm yết ngay) đã tăng cường sự kiểm tra giám sát của xã hội đối với hoạt động của doanh nghiệp (các cổ đông trong và ngoài doanh nghiệp cùng giám sát, nhà đầu tư có cơ hội tiếp xúc nghiên cứu thông qua thông tin trong các bản cáo bạch); tạo áp lực đòi hỏi các doanh nghiệp này phải tiếp cận với phương thức quản trị mới, công khai hơn, minh bạch hơn, tự chủ hơn và hiệu quả hơn; nâng cao tính thanh khoản của cổ phiếu của các đơn vị, tăng khả năng huy động vốn để  đầu tư phát triển, nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh.

Lao động dôi dư ở các đơn vị thực hiện cổ phần hóa, giao, bán được hưởng chính sách trợ cấp; được hỗ trợ đào tạo, đào tạo lại nghề để bố trí việc làm mới tại doanh nghiệp cổ phần hóa hoặc tự họ thu xếp công việc mới đã góp phần đẩy nhanh tiến trình sắp xếp, cổ phần hóa, duy trì ổn định xã hội.

Các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước đã tập trung rà soát, loại bỏ những ngành, nghề ít hoặc không liên quan đến ngành, nghề kinh doanh chính, tổ chức lại sản xuất, sắp xếp các đơn vị thành viên, hoàn thành phê duyệt Điều lệ tổ chức và hoạt động; quan tâm đổi mới quản trị doanh nghiệp. Kết thúc thí điểm cổ phần hóa 3 tập đoàn kinh tế. Việc thoái vốn đạt được một số kết quả, tuy nhiên việc thoái vốn đầu tư ra ngoài ngành kinh doanh mới đạt 42% kế hoạch, gặp rất nhiều khó khăn do thị trường không thuận lợi, việc thoái vốn trong lĩnh vực ngân hàng còn phụ thuộc vào quá trình tái cơ cấu các tổ chức tín dụng. Một số bộ, ngành, địa phương chưa tích cực, chủ động, chưa quyết liệt chỉ đạo triển khai thực hiện tái cơ cấu DNNN. Giai đoạn 2016 - 2020 nhiệm vụ tái cơ cấu còn nặng nề với nhiều khó khăn, thách thức, đòi hỏi các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế và tổng công ty nhà nước phải tập trung chỉ đạo thực hiện nhiều biện pháp tích cực mới để đạt mục tiêu đề ra. 

Chỉ nắm 100% vốn ở DN then chốt

Về mục tiêu, nhiệm vụ giai đoạn 2016-2020, Chính phủ xác định, doanh nghiệp mà Nhà nước nắm giữ 100% vốn và cổ phần chi phối chỉ duy trì trong những lĩnh vực then chốt, thiết yếu; địa bàn quan trọng và quốc phòng an ninh; ứng dụng công nghệ cao, đầu tư lớn, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội mà doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác không đầu tư. 

Các doanh nghiệp này cần nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động và khả năng cạnh tranh; kiện toàn đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý và năng lực quản trị theo chuẩn mực quốc tế; được trao quyền chủ động hơn gắn với tăng cường trách nhiệm; được quản lý, giám sát chặt chẽ; công khai, minh bạch về hoạt động sản xuất, kinh doanh; bình đẳng với doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác.

Doanh nghiệp mà Nhà nước không cần nắm giữ 100% vốn hoặc cổ phần chi phối phải thực hiện cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước theo cơ chế thị trường; bảo đảm công khai, minh bạch, có hiệu quả, tránh thất thoát vốn, tài sản của Nhà nước. Qua đó, thực hiện xã hội hóa và phân bổ lại theo cơ chế thị trường các nguồn lực của Nhà nước về nhân lực, đất đai, tài nguyên thiên nhiên, các yếu tố về độc quyền tự nhiên và lợi thế khác để tạo điều kiện phát triển mạnh mẽ doanh nghiệp tư nhân, tạo động lực nâng cao hiệu quả và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Thủ tướng phát biểu khai mạc hội nghị. Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Làm gì để đẩy nhanh thoái vốn, cổ phần hóa?

- 14.05': Phát biểu khai mạc hội nghị, Thủ tướng nhấn mạnh 2 nội dung cần thảo luận và trả lời cho được là vì sao thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp và cổ phần hóa còn thấp? Giải pháp nào để thoái vốn và cổ phần hóa tốt nhất trong thời gian tới tốt nhất (bảo đảm lợi ích nhà nước, doanh nghiệp, lợi ích xã hội...).

Thủ tướng yêu cầu xác định rõ doanh nghiệp nào Nhà nước cần thoái vốn và doanh nghiệp nào không cần nắm cổ phần chi phối? Cơ chế chính sách về cổ phần hóa, thoái vốn đã được ban hành có còn phù hợp không? Những vấn đề nào mới đặt tra trong quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước có quy mô lớn (chọn nhà đầu tư chiến lược, chọn nhà tư vấn, thoái vốn theo lô, bảo đảm tính công khai, minh bạch trong quá trình cổ phần hóa ...)? Xử lý vấn đề đất đai trong quá trình cổ phần hóa? Việc sắp xếp lại, giải thể, phá sản doanh nghiệp? Thực hiện chính sách đối với lao động dôi dư trong quá trình sắp xếp? Vấn đề tổ chức Đảng trong doanh nghiệp cổ phần hóa...
- 14.00': Hội nghị bắt đầu. 
Hội nghị được tổ chức dưới hình thức trực tuyến. Tại đầu cầu Hà Nội, dự hội nghị có Bộ trưởng các Bộ: Tài chính, KH&ĐT, LĐTB&XH, TN&MT; thành viên Ban Chỉ đạo Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp; lãnh đạo các Bộ: Nội vụ, Tư pháp, Quốc phòng, Công an, Thông tin và Truyền thông, Giao thông vận tải, Y tế, VHTT&DL, Giáo dục và Đào tạo, Công Thương, Xây dựng, NN&PTNT, Thanh tra Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.

Dự hội nghị còn có lãnh đạo: Ban Kinh tế Trung ương, Văn phòng Trung ương, Ủy ban Kinh tế Quốc hội; Ủy ban Ngân sách Quốc hội, Văn phòng Quốc hội, Văn phòng Chủ tịch nước; Kiểm toán Nhà nước, Đảng ủy Khối doanh nghiệp Trung ương, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam. Chủ tịch, Tổng giám đốc toàn bộ các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước, các ngân hàng thương mại.  

Thành phần dự hội nghị tại 63 địa phương có lãnh đạo UBND, lãnh đạo Ban Đổi mới doanh nghiệp các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và toàn bộ các doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước, doanh nghiệp đã cổ phần hóa mà Nhà nước nắm giữ cổ phần chi phối tại địa phương./.