Nhận diện và tháo gỡ các vướng mắc cản trở hoạt động của DN

Ngày 17/5, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã chủ trì Hội nghị “Đồng hành cùng doanh nghiệp”. Đây được coi là “Hội nghị Diên Hồng” Thủ tướng với doanh nghiệp 2017, với khoảng 2.000 đại biểu trực tiếp tham dự, gấp 4 lần năm ngoái, trong đó khối doanh nghiệp tư nhân khoảng 1.500 đại biểu, cùng khoảng 200 đại biểu từ khối doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), một số sứ quán và các định chế tài chính lớn, 100 đại biểu từ các doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp đã cổ phần hóa, cùng đại diện các cơ quan nhà nước, các cơ quan báo chí…

Tham dự Hội nghị qua hình thức trực tuyến còn có lãnh đạo 63 tỉnh, thành phố cùng các đại biểu doanh nghiệp, với số lượng 50-100 người mỗi điểm cầu. Dự kiến, tổng cộng khoảng gần 10.000 đại biểu sẽ dự Hội nghị.

Phát triển doanh nghiệp còn nhiều rào cản

Phát biểu khai mạc, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc dẫn lại lời của nhà tư sản dân tộc Bạch Thái Bưởi “tôi muốn làm cho Hà Nội đẹp như Pari”; chí sĩ Lương Văn Can “việc buôn bán thịnh suy có quan hệ đến quốc dân thịnh suy”... và cho rằng những bài học, hoài bão của tiền nhân sẽ là cảm hứng cho đội ngũ doanh nhân hiện nay khởi nghiệp và phát triển.

Thủ tướng nhấn mạnh, tuy đã làm được nhiều việc nhưng chúng ta còn rất nhiều việc phải làm phía trước, bởi còn rất nhiều rào cản cho sự phát triển của doanh nghiệp.

Thủ tướng Chính phủ khẳng định: “Chính phủ hiểu rằng, những kết quả sau một năm thực hiện Nghị quyết 35/ NQ-CP của Chính phủ chỉ là những bước đi đầu tiên, kết quả khiêm tốn. Doanh nghiệp còn nhiều rào cản. Chính phủ cần nhận được sự hợp tác, góp ý của doanh nghiệp một cách thẳng thắn, chân thành, xây dựng”.

Chỉ rõ rằng, các doanh nghiệp vẫn đang trong tình trạng vô cùng khó khăn. Hiệu suất sinh lợi trên tài sản của các doanh nghiệp trong nền kinh tế đã giảm từ 6,6% năm 2012 xuống còn 3,2% năm 2015.

Trong các tháng đầu năm 2017, số lượng doanh nghiệp thành lập mới tuy có tăng nhưng số lượng doanh nghiệp ngừng hoạt động và giải thể cũng bằng một nửa số lượng doanh nghiệp thành lập mới. Nguyên nhân chính vẫn là do môi trường kinh doanh vẫn còn vô vàn khó khăn, vướng mắc cần được giải quyết, tháo gỡ. Những kết quả đã đạt được mới chỉ là bước đầu và còn quá nhỏ so với những bất cập đang còn tồn tại, đã tích tụ từ nhiều năm.

Thủ tướng yêu cầu, nhận diện và tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc cản trở hoạt động của doanh nghiệp đang nổi cộm hiện nay liên quan đến các vấn đề về: tiếp cận đất đai, tín dụng, thị trường; quy trình thủ tục trong các lĩnh vực đầu tư kinh doanh, đăng ký doanh nghiệp, thuế, hải quan, xuất nhập khẩu…

Thủ tướng cũng yêu cầu cần phải có các giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp; các chỉ tiêu tăng trưởng về số lượng cũng là tốt rồi nhưng quan trọng hơn là chất lượng hoạt động của doanh nghiệp. Hỗ trợ các doanh nghiệp tiết giảm chi phí kinh doanh (chi phí vốn vay, vận tải, logistic, môi trường…); ứng dụng khoa học công nghệ để đổi mới quy trình sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh.

Nghị quyết 35: Nhìn lại một năm thực hiện

Thay mặt Chính phủ trình bày báo cáo sơ kết tình hình 1 năm thực hiện Nghị quyết 35, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng, để đạt được mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của năm 2017 và những năm còn lại của nhiệm kỳ, tinh thần và nội dung của Nghị quyết 35 cần phải được quán triệt và triển khai mạnh mẽ, đồng bộ.

Bộ trưởng cho biết, trong năm qua, Chính phủ đã ban hành 50 nghị định về điều kiện đầu tư kinh doanh, trong đó cắt giảm 24 ngành nghề kinh doanh có điều kiện, cắt giảm nhiều thủ tục, giấy phép, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp.

63 tỉnh, thành phố đã ban hành Chương trình hành động; thành lập đường dây nóng, tổ chức đối thoại với nhiều mô hình đa dạng như: Hội nghị “Lắng nghe và đổi mới” của thành phố Hồ Chí Minh; Cà phê doanh nhân (Quảng Ninh, Trà Vinh, An Giang, Sóc Trăng…), khởi nghiệp - doanh nhân (Kon Tum), Bác sỹ doanh nghiệp (Bắc Ninh)…

Trong lĩnh vực tín dụng, Ngân hàng Nhà nước đã chỉ đạo các tổ chức tín dụng thực hiện cân đối vốn, ổn định lãi suất huy động, tiết giảm chi phí, nâng cao hiệu quả kinh doanh để có điều kiện giảm lãi suất cho vay; đề xuất gói tín dụng hỗ trợ DNNVV, nông nghiệp công nghệ cao.

Bộ Tài chính đã ban hành 15 Thông tư điều chỉnh mức thu phí của 29 trạm thu phí. Bộ Giao thông vận tải đã lập tổ công tác liên ngành xem xét, đề xuất tăng cường quản lý, giám sát giá; cắt giảm các khoản phụ thu bất hợp lý đối với hàng hóa xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển.

 Thanh tra Chính phủ đã quán triệt và tăng cường công tác thanh tra, xử lý vi phạm theo hướng lồng ghép, phối hợp và kế thừa, thực hiện theo nội dung và nguyên tắc: thanh/kiểm tra không quá 1 lần/năm như đã nêu tại Nghị quyết.

Chủ trương khuyến khích khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo theo tinh thần Nghị quyết 35 đã lan tỏa rộng rãi. Hàng trăm sự kiện, cuộc thi khởi nghiệp, lập nghiệp được nhiều tổ chức, địa phương triển khai; gần 30 “không gian làm việc chung” và sáng tạo thuộc khu vực tư nhân được thiết lập; mạng lưới các nhà đầu tư cho khởi nghiệp dần hình thành.

Đặc biệt, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã dự thảo Luật Hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa, trình Quốc hội thông qua trong kỳ họp thứ 3 sắp tới với nhiều chính sách đột phá cho doanh nghiệp; Bộ Tài chính đã dự thảo Nghị quyết tháo gỡ khó khăn về thuế; Bộ Công Thương đang xây dựng đề án phát triển thị trường trong nước… Các Bộ: Công an, Lao động Thương binh và Xã hội, Khoa học và Công nghệ, Y tế, Tài nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tư pháp, Nội vụ, Thông tin và Truyền thông, Giáo dục và Đào tạo, Xây dựng và các địa phương đang triển khai tích cực những nhiệm vụ được giao tại Nghị quyết 35.

“Những nỗ lực trên đã góp phần quan trọng trong việc cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh của Việt Nam”, Bộ trưởng Dũng nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng báo cáo sơ kết 1 năm thực hiện Nghị quyết 35

 Riêng năm 2016 đã có hơn 110 nghìn doanh nghiệp thành lập, tăng hơn 16% so với năm 2015, đạt mức kỷ lục từ trước đến nay; hơn 2.600 dự án đầu tư nước ngoài mới, với gần 16 tỷ USD vốn đăng ký, tăng hơn 23% về số dự án so với cùng kỳ.

Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới năm 2016, Việt Nam đã tăng 9 bậc (từ vị trí 91 lên 82) về chỉ số môi trường kinh doanh.

 Đánh giá của Eurocham, Amcham, Jetro… cũng cho thấy môi trường kinh doanh của Việt Nam đang tiếp tục được cải thiện; các doanh nghiệp lạc quan về triển vọng kinh doanh tại Việt Nam.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, thì thực tế triển khai Nghị quyết 35 cũng đang bộc lộ nhiều tồn tại.

Đó là chưa giải quyết triệt để sự không thống nhất giữa các luật: Đầu tư, Bảo vệ môi trường, Đất đai, Xây dựng…dẫn đến vướng mắc trong thực thi. Thực tế thực hiện liên thông trong giải quyết thủ tục đầu tư, đất đai, đăng ký doanh nghiệp và các thủ tục khác chưa thông suốt, hiệu quả.

Đặc biệt, vẫn tồn tại tình trạng nhiều cơ quan cùng quản lý một vấn đề, gây khó khăn và gia tăng gánh nặng tuân thủ cho doanh nghiệp (Ví dụ: lĩnh vực an toàn thực phẩm hiện do 3 Bộ: Công thương, Y tế, Nông nghiệp cùng quản lý theo 3 nghị định khác nhau; giấy phép kiểm dịch do các đơn vị khác nhau trong cùng một Bộ xử lý mà không thống nhất đầu mối).

Quy định và hướng dẫn về thủ tục thuế và hải quan, phân loại mã số hàng hoá xuất nhập khẩu (mã HS) chưa đủ rõ ràng; thủ tục cấp chứng nhận trong phòng cháy chữa cháy, đo khí thải, chất thải, bảo vệ môi trường; cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, khoáng sản, tài nguyên… theo phản ánh còn gây nhiều bức xúc cho doanh nghiệp.

Bộ trưởng cũng cho biết, theo phản ánh của cộng đồng doanh nghiệp, chi phí kinh doanh cơ bản còn ở mức cao, nhất là: chi phí vay vốn, logistic, tiền lương, bảo hiểm, chi phí giao dịch, tuân thủ thủ tục:  - Lãi suất bình quân Việt Nam hiện là 7-9%, trong khi Trung Quốc chỉ là 4,3%; Malaysia 4,6%; Hàn Quốc 2-3%; Nhật Bản 0,95%.

- Chi phí vận chuyển một container từ cảng Hải Phòng về Hà Nội đắt gấp 3 lần chi phí vận chuyển từ Hàn Quốc, Trung Quốc về Việt Nam; chi phí tiếp cận điện năng cao gấp 49 lần Philippines; chi phí nộp thuế cao nhất so với ASEAN 4 (39% lợi nhuận làm ra, cao hơn 2 lần Singapore).

- Tốc độ tăng lương tối thiểu thời gian qua từ 8-12%, đem lại lợi ích cho người lao động, nhưng cao hơn tốc độ tăng năng suất lao động chỉ đạt 4-5%; mức đóng bảo hiểm 22% lương tháng là cao, so với Malaysia chỉ là 13%, Philippines là 10%.

-  Chi phí kiểm nghiệm lô hàng trước khi xuất khẩu tăng trung bình từ 1,5-2 lần so với trước đây; thời gian kéo dài từ 7-10 ngày.

“Ngoài ra các chi phí không chính thức vẫn là gánh nặng lớn cho doanh nghiệp, đặc biệt trong các thủ tục tiếp cận mặt bằng sản xuất kinh doanh, tiếp đón thanh tra, kiểm tra, thủ tục cấp giấy phép kinh doanh có điều kiện (66% doanh nghiệp trong Khảo sát PCI năm 2016 xác nhận trả loại phí này)”, Bộ trưởng chỉ rõ.

Bên cạnh đó, việc thực hiện thanh tra, kiểm tra ở cấp địa phương còn tồn tại hiện tượng chồng chéo, trùng lắp về nội dung giữa các ngành (công an, môi trường, xây dựng, thuế…), các cấp sở, quận/huyện; còn tồn tại sự thiếu phối hợp giữa ngành thanh tra và ngành kiểm toán, chưa có sự kế thừa các kết luận thanh tra, kiểm tra của các cơ quan.

“Đây là nguy cơ hiện hữu dẫn đến rủi ro lớn, thiệt hại về tài sản, gián tiếp tạo thêm gánh nặng chi phí kinh doanh của doanh nghiệp”, người đứng đầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư cảnh báo.

7 nhóm kiến nghị cụ thể

Nhằm tiếp tục tăng cường triển khai hiệu quả Nghị quyết 35, người đứng đầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đưa ra 7 nhóm kiến nghị.

Thứ nhất, xoá bỏ mọi định kiến, rào cản; cải cách mạnh các thủ tục hành chính. Cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp phát triển ở tất cả các ngành, lĩnh vực mà pháp luật không cấm; khuyến khích các hộ, cá nhân tự nguyện liên kết hình thành doanh nghiệp; hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới, sáng tạo, hiện đại hoá công nghệ và phát triển nguồn nhân lực.

“Các bộ ngành khẩn trương rà soát, kiến nghị sửa đổi các quy định về đầu tư kinh doanh thuộc phạm vi quản lý, đảm bảo thống nhất với Luật đầu tư, Luật doanh nghiệp và các luật liên quan, nhằm đơn giản hóa các điều kiện đầu tư kinh doanh, minh bạch và dễ tuân thủ”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói.

Bên cạnh đó, việc rà soát, đề xuất sửa đổi quy định về các loại thuế, quản lý thuế, hải quan để giảm thiểu thời gian và chi phí tuân thủ; báo cáo Chính phủ Đề án Luật sửa các luật về thuế để trình Quốc hội cũng cần được đẩy nhanh.

Các Bộ, ngành rà soát các danh mục hàng hóa thuộc đối tượng quản lý chuyên ngành, bổ sung mã HS, tiêu chuẩn, quy chuẩn đối với mặt hàng xuất nhập khẩu trong lĩnh vực quản lý.

Thứ hai, về tiếp cận đất đai: rà soát, kiến nghị sửa đổi bổ sung các quy định liên quan đến thu hồi đất, giải phóng mặt bằng, tính giá thuê đất, chi phí chuyển đổi mục đích sử dụng đất và các mức thuế sử dụng đất, nhằm tháo gỡ khó khăn tiếp cận đất đai cho doanh nghiệp; rà soát quy hoạch đảm bảo tính nhất quán và công khai minh bạch thông tin quy hoạch.

Thứ ba, về mở rộng thị trường, cơ hội đầu tư kinh doanh. Bộ trưởng đề nghị khẩn trương hoàn thiện chiến lược tổng thể phát triển thị trường trong nước giai đoạn đến 2025, tầm nhìn đến 2035; chú trọng phát triển hệ thống bán lẻ, thúc đẩy sản xuất và khuyến khích tiêu dùng hàng Việt Nam; xử lý nghiêm và công khai những doanh nghiệp vi phạm pháp luật, buôn lậu, trốn thuế, buôn bán hàng cấm, hàng giả, gian lận thương mại, vi phạm pháp luật về môi trường...

 “Các bộ ngành, địa phương nghiêm túc thực hiện Chỉ thị số 13 của Thủ tướng Chính phủ trong lĩnh vực mua sắm công; Quyết định số 58 thu hẹp các lĩnh vực mà DNNN nắm giữ, để tạo thị trường cho khu vực tư nhân tham gia vào các ngành, lĩnh vực quan trọng”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.

Thứ tư, minh bạch quy định, thủ tục, điều kiện vay; rà soát quy định về đăng ký giao dịch bảo đảm để tạo điều kiện cho doanh nghiệp làm tài sản thế chấp vay vốn tại ngân hàng.

Triển khai mạnh các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp tăng cường năng lực quản trị, minh bạch tài chính, để nâng cao khả năng tiếp cận tín dụng.

Đẩy nhanh triển khai hoạt động của Quỹ phát triển DNNVV, Quỹ bảo lãnh tín dụng tạo kênh hỗ trợ vốn cho doanh nghiệp.

Thứ năm, giảm chi phí kinh doanh cho doanh nghiệp. Đặc biệt, ông nhấn mạnh đến yêu cầu khắc phục ngay các bất cập trong quản lý dự án BOT, mức thu phí, vị trí thu phí; chuyển sang thu phí điện tử không dừng, áp dụng công nghệ phù hợp để giám sát thu phí; đấu thầu công khai trong lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án BOT.

Thứ sáu, các giải pháp phù hợp để giảm lãi suất; đẩy nhanh xử lý vấn đề nợ đọng xây dựng cơ bản để trả nợ cho doanh nghiệp, đảm bảo hài hoà lợi ích giữa Nhà nước và doanh nghiệp cũng được nhấn mạnh.

Liên quan đến quy định về thực hiện chủ trương thanh tra, kiểm tra, kiểm toán đối với một doanh nghiệp không quá một lần trong năm, Bộ trưởng lưu ý việc phối hợp thanh tra liên ngành ở cấp địa phương, tập trung trong các lĩnh vực nổi cộm như thuế, kiểm toán, môi trường, phòng cháy chữa cháy, an toàn lao động…

Thứ bảy, các doanh nghiệp cũng cần chủ động, tích cực hơn nữa trong đổi mới quản lý, quản trị doanh nghiệp; tăng cường liên kết sản xuất, tham gia chuỗi giá trị trong nước, khu vực và thế giới, xây dựng thương hiệu và “chữ tín” trong kinh doanh; chăm lo đào tạo phát triển nguồn nhân lực, nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ; thực hiện nghiêm quy định của pháp luật, nhất là về trách nhiệm xã hội, bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, bảo vệ tài nguyên, môi trường./.